DENGBÊJLİK VAKFI İHTİYACI
Vakıf, “tamamen verme, büsbütün verme” anlamına gelen Arapça kökenli bir sözcüktür. Bu, herhangi bir zorunluluk olmadan insanların dayanışma, yardımlaşma, sahip çıkma amaçlarını hayata geçirmenin bir yansımasıdır. Buradaki sahip çıkma yalnızca maddi açıdan desteklemek, yardım etmek anlamına gelmemektir. Vakıf yaşatılmak istenen değerlerin, oluşturulmak istenen kültürel atmosferin geleceği için de büyük önem taşır.
Genel yönelimin dışına çıkarak -ihtiyaç sahiplerine yardım etmek- kaybolmaya yüz tutan bir geleneği yaşatmak, bu geleneği gelecek nesillere doğru hâliyle ulaştırmak amacıyla bir vakıf kurmak kimi zaman kaçınılmaz bir görev olur. Çünkü “sahip çıkma, tamamen verme, büsbütün verme” anlamına gelen vakıf, “bir kültüre sahip çıkma, bu kültürü yaşatmak için gönüllülerin kendilerinden, emeklerinden çok şey vermesi” anlamına da gelir. Yaşadığımız dönemde eksikliği hissedilen “dengbêjlik” ile ilgili bir vakfın kurulması da, Kürt kültürü ve müziği adına yürütülen ortak çabaların ürünüdür.
Neden dengbêjlik geleneğiyle ilgili bir vakıf kurma ihtiyacı duyuldu?
Dengbêjlik, Kürt kültürünün nesiller boyunca yaşatılması ve günümüze ulaştırılmasındaki en önemli taşıyıcılarından biri olduğu için önemlidir. Söz söylemeye başladığı ilk andan itibaren insanlar içinde bulunduğu durumu, acılarını, sevinçlerini, umudunu, ihtiyaçlarını ve özlemlerini başkalarına duyurmak istemişlerdir. Sözlü edebiyatın oluşumu da böyle bir arayışla şekillenmiştir. Kürt kültüründe ve edebiyatında dengbêjlik, tarihî olayların tanıklığını müzikal bir formda sunmak anlamına gelir ki bu, yüzyıllar boyunca uygulanmış baskılar ve yasaklardan dolayı gelişmesine izin verilmemiş yazılı edebiyatla kendini geliştirememiş insanların zihinsel ve kültürel donanımında büyük bir rol oynar.
Yaşanan tüm olumsuzluklara karşın kültürel hafızanın taşıyıcısı konumundaki dengbêjleri sadece sanatlarını icra eden kişiler olarak değerlendirmek büyük haksızlık olacaktır onlara. Dijital araçların bu kadar yaygınlaştığı modern dünyada “sözlü” geleneğin unutulma yoluyla kaybolma ihtimali, bir kurum aracılığıyla dengbêjleri yaşatma ihtiyacı doğurmuştur. Dengbêjleri temsil edecek nitelikte olan ve halk arasında “Şahê Dengbêjan Şakiro” olarak anılan Dengbêj Şakiro adına kurulan bu vakfın kuruluş amaçlarının doğru anlaşılması önem taşımaktadır. Bu vakfın kurulma amaçları ve faaliyet alanları şu şekilde sıralanabilir.
1. Kültürel Hafızanın Korunması
Kürtlerin acıları ve sevinçleriyle yoğrulmuş tarihlerini sözlü olarak var etmiş dengbêjlerin kültür arşivini derlemek, bu derlemeleri kayıt altına almak böylelikle zengin bir “sesli tarih kütüphanesini” gelecek nesillere ulaştırarak kültürel hafızanın korunmasını sağlayacaktır.
2. Dengbêjlik Geleneğinin Canlandırılması
Günümüzün değişen müzikal beğenileri doğrultusunda dengbêjlik geleneğine yabancılaşmış genç kuşakları bu kadim gelenekle buluşturmak için verilecek eğitim programları, hazırlanacak atölyeler ve festivaller dengbêjlik geleneğinin canlandırılmasına hizmet edecektir. Dijital ortamın yaygınlığından hareketle bu platformlarda gençler arasında düzenlenecek “dengbêjlik yarışmaları” ile bu alanın yaygınlaştırılması da dengbêjliğe yönelmenin önünü açacaktır. Dengbêjliğin kalıplaşmış ve değişmez kalıplar içerisinde kalan bir alan değil, çağdaş sanatsal arayışlara olanak taşıyacak zenginliğe sahip olduğunu gösteren müzikal denemelerle geniş bir kitleye ulaşma hedeflenecektir.
3. Dil ve Kimlik Koruması
Kürt dilinin yaşatılması ve zenginleştirilmesinde de dengbêjlik önemli katkılar sunacak bir hazinedir. Eskiden kullanılan ancak günümüzde belli bölgelerle sınırlanmış Kürtçe kelimelerin araştırılması, bulunması ve bunların yararlanılacak sözlük, kitap olarak sunulması Kürt kimliğinin ve kültürel varlığının güçlenmesini destekleyecektir.
4. Uluslararası Tanıtım
Kültürel değerlerin yalnızca ait olduğu bir milletle sınırlanmaması gerçeğinden hareket edildiğinde dengbêjliğin Kürt toplumunun yanı sıra dünya kültür mirası açısından da değerinin ne olduğunun uluslararası platformlarda dillendirilmesi gerekmektedir. Uluslararası iş birlikleriyle sağlanacak projeler ve düzenlenecek festivallerle “dengbêjliğin dünyanın sesi” olarak duyurulmasına çalışılacaktır. Dünya kültür mirasının korunması amacı taşıyan UNESCO gibi kuruluşlara resmi başvurularla dengbêjliğin Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’ne alınması istenecektir.
5. Ekonomik ve Sosyal Katkı
Hem maddi hem de manevi olarak desteklenecek dengbêjlere, daha iyi koşullarda ve daha geniş kitlelere ulaşacak alanlarda sanatlarını icra etmelerinin koşulları sağlanacaktır. Düzenlenecek etkinlikler ve festivallerle bölgesel ekonomiye katkı sunulacak ve kültürel turizmin yaygınlaştırılmasına katkı sunacaktır.
6. Barış ve Diyalog Aracı
Yüzyılların kültürel zenginliğini taşıyan dengbêjlik aracılığıyla halklar arasında kültürel diyalog köprülerinin kurulması için yürütülecek çalışmalarla kültürler arası etkileşimin kapısı açılacaktır.
Hem Kürt kültürünün sürdürülebilirliği açısından hem de dünya kültürel mirasına katkı sunmak açısından hayati bir role sahip olacak olan vakıf, sadece geçmişe bir bağlılık girişimi değil, aynı zamanda kültürel bir yenilik ve geleceğe miras bırakma çabasıdır.
